64. Podział terytorialny i rządowa administracja lokalna w II Rzeczypospolitej. W chwili uzyskania niepodległości w 1918 roku, administracja polska spotkała się z pewnymi problemami. Poza władzami centralnymi na terenie Kongresówki i Galicji, na pozostałych obszarach kraju istniały tylko powiaty. Ocean to całość wód morskich występujących na powierzchni Ziemi. Zajmuje około 71 procent powierzchni kuli ziemskiej. Morza stanowią część oceanów przylegając do kontynentów i podlegając ogromnym wpływom (w tym klimatycznym) mas lądowych. Morza otoczone są lądami całkowicie albo częściowo. i wyłączne strefy ekonomiczne tych państw. Podział Bałtyku dokonany na podstawie dwustronnej umo-wy zawartej pomiędzy Polską a Szwecją, zdecydował o wyznaczeniu przylegających i graniczących ze sobą wyłącznych stref ekonomicznych obu naszych krajów, które obejmują całą szerokość Bałtyku.2 Tym samym, mórz i oceanów, odgrywa stosunkowo niewielką rolę przy wytyczaniu granic. Fakt ten można było zaobserwować w przypadku sporu o podział zatoki Maine. W swym orzeczeniu Trybunał podkreślił, że argumenty związane z ochroną środowiska naturalnego nie spełniają warunków koniecznych do uznania tzw. . szkoła ponadpodstawowa geografia klasa 1 Autor: Katarzyna Kaczmarek Temat: Dynamika mórz i oceanów Czego dowiesz się na dzisiejszej lekcji? 1) Dowiesz się na czym polega upwelling i downwelling 2) Poznasz mechanizm ENSO i i jaki jest jego wpływ na środowisko 3) Poznasz przyczyny i skutki zanieczyszczeń wód morskich Na pewno wiesz, że morza i oceany są w nieustannym ruchu. Wyróżniamy ruchy pionowe (pływy, upwelling i downwelling) oraz poziome (prądy morskie oraz falowanie). Zajmiemy się pokrótce każdym z nich. PIONOWE RUCHY WODY 1) Pływy to cykliczne wznoszenie i opadanie poziomu morza wywołane siłą odśrodkową wynikającą z obrotu naszej planety. Bardzo znanym przykładem są te występujące w Zatoce Fundy. Zapraszam do obejrzenia: 2) Kolejnym rodzajem ruchu jest upwelling. Upwelling przybrzeżny polega na wynoszeniu na powierzchnię morza zimnych wód występuje w strefie przybrzeżnej powstaje dzięki wiatrom wiejącym wzdłuż brzegu, które powodują, zgodnie z teorią Ekmana*, odpływanie od brzegu wody powierzchniowej i zastępowanie jej wodami z niższych warstw. ** wiatr powinien przesunąć wodę wzdłuż wybrzeża, jednak czyni to pod kątem 90° w odniesieniu do brzegu, ze względu na odchylenie ruchu wody przez siłę Coriolisa. Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda kliknij tutaj: upwelling przybrzeżny Upwelling równikowy polega na rozsuwaniu powierzchniowej warstwy wody i umożliwia napływanie wody z głębin na powierzchnię morza zimnych wód występuje w strefie równikowej wywołuje go Prąd Północnorównikowy i Południoworównikowy Jeśli chcesz zobaczyć jak wygląda kliknij tutaj: upwelling równikowy Downwelling – występuje wtedy, gdy prądy morskie przenoszą ciepłe wody powierzchniowe z niższych szerokości geograficznych do wyższych Wraz ze wzrostem szerokości geograficznej wody stopniowo się ochładzają i zwiększają swoją gęstość Następnie w szerokości 50oN i 50oS pogrążają się na głębokość kilku tysięcy metrów Tutaj możesz zobaczyć jak to wygląda: downwelling A teraz sprawdź swoją wiedzę:Uzupełnij tekst POZIOME RUCHY WODY 1) Prądy morskie – ruchy wody morskiej wywołane przez stałe wiatry w dolnych partiach troposfery, różnicami gęstości wód oceanicznych oraz zróżnicowaniem poziomu wód oceanicznych Głębokość 200 m Kierunek spowodowany działaniem siły Coriolisa Tworzą zamknięte kręgi cyrkulacyjne Podział: Prady zimne Prądy ciepłe Wody cieplejsze od wód, które je otaczają Płyną najczęściej od równika ku biegunom Niosą wody chłodniejsze od wód je otaczających Płyną od wyższych szerokości geograficznych ku niższym Źródło Czy znasz prądy morskie? Spróbuj podzielić je na ciepłe i zimne! Podział Prądów Morskich W jaki sposób wpływają prądy morskie na gospodarkę? Zastanów się, możesz wypisać na kartce, a potem poczytaj: 2) ENSO (Oscylacja Południowa EL NINO) posiada dwie fazy – zimną i ciepłą – różnią się one temperaturą wód powierzchniowych i ciśnieniem. LA NINA – dziewczynka – faza zimna U wybrzeży wschodniej Australii i Indonezji tworzy się ośrodek niskiego ciśnienia, natomiast nad zachodnim wybrzeżem Ameryki tworzy się wyż. Zgodnie z cyrkulacją pasatową u wybrzeży Australii pojawia się zjawisko upwellingu. EL NINO – chłopiec – ciepła faza W okresie co 2 – 7 lat pojawia się odwrócenie cyrkulacji wód oceanicznych – u wybrzeży Australii tworzy się wyż, natomiast w części oceanu otaczającego Amerykę. Skutkiem tego jest odwrócenie cyrkulacji pasatowej oraz zanik lub osłabienie zjawiska upwellingu. Wpływ na środowisko i gospodarkę: – anomalie pogodowe wywołane przez ENSO: ulewne deszcze w Ameryce Południowej, susze występujące jednocześnie na przykład w Australii, Indonezji i na Filipinach oraz będące ich skutkiem pożary lasów, silniejsze niż zazwyczaj zimowe burze i wiatry w Kalifornii susze w Indiach w okresie, w którym powinny trwać deszcze monsunowe huragany we wschodniej części Pacyfiku – duże zmniejszenie połowów ryb na wschodnim Pacyfiku – obniżenie plonów w południowo – wschodniej części Azji, Australii, Ameryce Północnej oraz Afryce. 3) Falowanie to ruch wody morskiej wywoływany przez wiatr. Odbywa się po torach kołowych Przy brzegu tworzą się fale przyboju Jeśli chcesz poobserwować wizualizację ruchów morskich zapraszam Cię na stronę: wizualizacja Po kliknięcie w menu earth może dowolnie zmieniać parametry (instrukcję znajdziesz w flipbooku NE – Podsumowanie: Sprawdź co zapamiętałeś: PODSUMOWANIE Odpowiedzi Ania-23 odpowiedział(a) o 17:06 "Rola mórz i oceanów w funkcjonowaniu życia na Ziemi jest nie do przecenienia. Masy wód morskich i oceanicznych gromadzą wielkie ilości energii i traktowane są jako stabilizator ziemskiego klimatu. Cyrkulacja wód oceanicznych w powiązaniu z cyrkulacją atmosferyczną bierze udział w przenoszeniu tej energii między różnymi obszarami - procesy te mają podstawowe znaczenie w kształtowaniu klimatu poszczególnych regionów. Oceany oddziałują też na skład atmosfery: ich wody oraz żyjące w nich rośliny pochłaniają dwutlenek węgla, ponadto flora oceaniczna stanowi ważne źródło tlenu w atmosferze. Morza i oceany są źródłem żywności - ryby, skorupiaki, mięczaki i inne zwierzęta morskie dostarczają ok. 15% białka zwierzęcego spożywanego przez ludzi; regionalnie (głównie w Azji) odsetek ten jest znacznie większy. W światowej produkcji żywności szybko rośnie udział organizmów morskich pochodzących z hodowli w strefie brzegowej. Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) dzieli oceany na sektory. Kilka z nich dostarcza większości światowych połowów ryb (ryć. Są to: północno-zachodnia część Oceanu Spokojnego (ok. 1/4 światowych połowów), południowo-wschodnia część Oceanu Spokojnego, północno-wschodnia część Oceanu Atlantyckiego i zachodnia część środkowego Oceanu Spokojnego (po 10-15% światowych połowów). W każdym z sektorów większość ryb pozyskuje się na obszarach najbogatszych łowisk, co jeszcze bardziej podkreśla dysproporcje w rozmieszczeniu zasobów organizmów morskich. Najbardziej produktywne ekosystemy morskie - rafy koralowe i lasy namorzynowe - nie tylko są środowiskiem życia ogromnej liczby gatunków zwierząt morskich, lecz także chronią sąsiadujący z nimi brzeg przed naporem fal morskich. Spod dna morskiego wydobywa się znaczne ilości surowców. Największe wśród nich znaczenie mają ropa naftowa i gaz ziemny (ok. 1/4 światowej produkcji). Poza tym z dna morskiego eksploatuje się piasek i żwir, siarkę, węgiel, rudy metali, diamenty. Ważną rolę w przyszłości mogą odegrać konkrecje polimetaliczne, przede wszystkim manganowe. W porównaniu do złóż występujących na lądach charakteryzują się one zwykle większą koncentracją metali. Zawierają znaczne ilości manganu (nawet 25-30%), żelaza, niklu, miedzi, kobaltu. Występują na rozległych obszarach dna oceanicznego, szczególnie w północno-wschodniej części Oceanu Spokojnego. Na razie są eksploatowane tylko w minimalnym stopniu, ze względu na wysokie koszty wydobycia (zalegają na znacznej głębokości) oraz problemy prawne - ciągle jeszcze trwają międzynarodowe uzgodnienia dotyczące górnictwa podwodnego na obszarach leżących poza strefami ekonomicznymi poszczególnych państw. Ważnym surowcem jest też sama woda morska, zawierająca ogromne ilości pierwiastków i związków chemicznych ważnych w gospodarce. Ze względu na rozmiar pozyskania należy wymienić przede wszystkich sól kuchenną (niemal V3 światowej produkcji), magnez i brom (ponad polowa światowej produkcji). W bogatych krajach, mających niedobory wody słodkiej (np. w Arabii Saudyjskiej), uzyskuje się ją odsalając wodę morską. Z wielu organizmów morskich wyodrębniane są substancje używane w produkcji cennych leków - tak np. badania krwi manatów mogą pomóc znaleźć lekarstwo na hemofilię. Ponadto składniki organizmów morskich (np. wodorostów) wykorzystywane są do wytwarzania różnych produktów, takich jak kosmetyki, farby, detergenty. W niektórych miejscach wykorzystuje się energię wód oceanów (m. in. elektrownia pływowa u ujścia rzeki Rance [czytaj: rans] w północnej Francji). W przyszłości to źródło energii na pewno będzie miało większe znaczenie. Od strony technicznej możliwe jest wykorzystywanie zarówno energii pływów, jak i fal oraz energii termalnej. Morza i oceany to także najważniejsze na świecie szlaki transportu - ogromna część handlu światowego wiedzie tą właśnie drogą. Wśród towarów przewożonych morzami i oceanami wyjątkowo duży udział ma ropa naftowa. Strefa brzegowa stanowi wyjątkowo atrakcyjne miejsce lokalizacji działalności gospodarczej, zwłaszcza takiej, w której wykorzystuje się surowce sprowadzane drogą morską (na wybrzeżach znajduje się wiele rafinerii ropy naftowej). Obszary nadbrzeżne to miejsca zamieszkania największej liczby ludności. Większość wielkich miast stanowią ośrodki portowe. Wybrzeże jest też popularnym celem turystycznym. Uważasz, że znasz lepszą odpowiedź? lub 70% – aż takiego obszaru Ziemi dotyczy problem morskich zanieczyszczeń i nadmiernej eksploatacji. Morza i oceany to największy obszar Ziemi. Tak naprawdę nie zdajemy sobie sprawy, co skrywają głębiny. Wiele gatunków morskich wciąż czeka na odkrycie. Równie niezbadana jest podwodna powierzchnia – np. najdłuższe pasmo górskie na świecie. Ten olbrzymi ekosystem ma jednak realny wpływ na nasze życie. Przez działania człowieka to tętniące życiem środowisko może zamienić się w jałową pustynię. Jednocześnie jest to powierzchnia, która ma znaczący wpływ na naszą pogodę, dostęp do tlenu i zasoby pokarmowe. Dziś do takich zagrożonych terytoriów należy też Bałtyk. Wciąż jednak nie jest za późno, aby go ratować. Jak WWF pomaga ratować morza i oceany? Bałtyk stanowi integralną część światowych akwenów, a jednocześnie jest morzem szczególnie wrażliwym. Dlatego działania Fundacji WWF Polska koncentrują się na polskim morzu. Obejmują zarówno ochronę gatunków wodnych, jak i ograniczanie destrukcyjnego wpływu człowieka na morski ekosystem. Pomóż przetrwać morzom i oceanom Wspierając nasze działania, pomagasz chronić zagrożone ekosystemy morskie i oceaniczne. Obszarem naszej aktywności jest przede wszystkim Morze Bałtyckie. Wraz z WWF Polska możesz przyczyniać się do utrzymania równowagi w tym szczególnie nam bliskim, a jednocześnie bardzo wrażliwym akwenie. Poznaj morza i oceany Morza i oceany zajmują aż 70% powierzchni Ziemi. Wytwarzają 50% dostępnego tlenu, wywierają decydujący wpływ na naszą pogodę, dostarczają nam pożywienia i są silnie powiązane z naszą gospodarką. Podstawę diety dla prawie miliarda ludzi na świecie stanowią ryby i owoce morza, a ponad 200 milionów osób utrzymuje się z rybołówstwa. Choć na co dzień nie obcujemy z morzami czy oceanami, mają one na nas odczuwalny wpływ. Woda to niewyczerpany magazyn ciepła. Pochłania i oddaje olbrzymie ilości energii słonecznej. Gdy cykl ten jest zakłócony, może dochodzić do rozmaitych anomalii pogodowych i klimatycznych. Zagrożenia mórz i oceanów Z powodu zanieczyszczeń, intensywnego ruchu morskiego, przyłowów i przełowienia (czyli nadmiernej, niekontrolowanej eksploatacji łowisk, które sprowadzają populacje poławianych gatunków poniżej poziomu bezpiecznego dla ich odtworzenia), nasze morza i oceany, wraz ze znajdującą się w nich fauną i florą, są obecnie w olbrzymim niebezpieczeństwie. Z tego względu zachowanie morskich siedlisk i promowanie zrównoważonego rybołówstwa jest ważne zarówno dla ludzi, jak i dla środowiska. Fundacja WWF dba o ochronę bioróżnorodności naszych mórz i oceanów również po to, by zachować ich zasoby dla przyszłych pokoleń. Obszarem wodnym szczególnie wrażliwym jest Morze Bałtyckie. Na naszych oczach jego bioróżnorodność zamiera. Ochrony wymagają zarówno bytujące tu gatunki (np. foki szare i morświny), jak i cały ekosystem wodny. Razem pomóżmy morzom i oceanom Działania WWF Polska skupiają się na obszarze Morza Bałtyckiego. Zwracamy uwagę na problem eutrofizacji (przeżyźnienia) tego akwenu, kumulacji zanieczyszczeń, a także innych zjawisk zagrażających życiu chronionych gatunków wodnych. Dzisiaj, na naszych oczach, Bałtyk umiera. Jednak wciąż jeszcze nie jest za późno, aby przeciwdziałać destrukcyjnym procesom. Morze Bałtyckie boryka się z wieloma problemami. Jest nie tylko jednym z najmłodszych mórz świata, ale również jednym z najbardziej zatłoczonych. Duży ruch na morzu, eutrofizacja i zwiększające się obszary pustyń tlenowych, to tylko niektóre z problemów Bałtyku. Wynika z tego potrzeba zintegrowanych i spójnych działań na poziomie międzynarodowym. Przyłączając się do działań Fundacji WWF Polska, możesz zarówno wspierać zrównoważone funkcjonowanie naszego morza, jak i ochronę wszelkich zbiorników wodnych na świecie.

podział terytorialny mórz i oceanów